Ερ. Ποιά ήταν η πρώτη σας επαφή με την επιστήμη της Χημείας;
Aπ. Στο γυμνάσιο στις αρχές της δεκαετίας του εξήντα. Πάντα είχα μια διάθεση για περιπέτεια, για κάτι το καινούργιο,το φαινομενικά ακατανόητο. Η χημεία περισσότερο από κάθε άλλο μάθημα μου πρόσφερε τελικά αυτή τη δυνατότητα. Σ’ αυτό συνέβαλε κατά ένα σημαντικό ποσοστό και ο καθηγητής μας της χημείας που προσπαθούσε, αν και δεν είχαμε ούτε αρκετές ουσίες ούτε μηχανήματα για επίδειξη και πειράματα, να μας εξηγήσει με πολύ πάθος και φαντασία τις χημικές αντιδράσεις στον πίνακα, αναφέροντας συχνά και ιστορίες για διάσημους χημικούς και τις έρευνες τους. Η χημεία, μαζί με τα αρχαία ελληνικά και τα λατινικά μου δημιούργησαν σε τελευταία ανάλυση ένα πνευματικό πλαίσιο από το οποίο επωφελήθηκα ουσιαστικά σε όλη μου την ζωή.
Ερ. Με ποιό τρόπο επηρέασε η Χημεία τη ζωή σας;
Aπ. Η χημεία με βοήθησε να σκέπτομαι αναλυτικά, να αγαπώ την λεπτομέρεια.
Ιδιαίτερα οι μηχανισμοί των χημικών αντιδράσεων με γοήτευαν.Ήταν και παραμένουν μια πραγματική πρόκληση για μένα, για τις ικανότητές μου, για τις γνώσεις μου.
Αργότερα οι εμπειρίες μου σε μια επιστήμη με αρκετές προκλήσεις και απαιτήσεις, όπως είναι η χημεία, συνέβαλαν στο να έχω περισσότερη υπομονή για πολλά πράγματα και στο να κατανοώ τη φύση και τα φυσικά φαινόμενα ουσιαστικά καλύτερα.
Ερ. Ποια θεωρείτε ότι είναι τα κομβικά σημεία στην καριέρα σας μέχρι σήμερα;
Aπ. Σε μια σύντομη ανάλυση μπορώ να πω ότι τα κομβικά σημεία στην καριέρα μου είναι τρία.
Το πρώτο είναι η μετάβασή μου την δεκαετία του εξήντα στη Βόννη/Γερμανία για να σπουδάσω χημεία σε μια περίοδο σημαντικών πολιτικών εξελίξεων και αντιπαραθέσεων στην Ελλάδα, που στιγματίστηκε από πολλές εναλλαγές κυβερνητικών συσχετισμών με κατάληξη την δικτατορία.
Το δεύτερο κομβικό σημείο αποτέλεσε η πρόσληψη μου αμέσως μετά το τέλος των σπουδών μου με την διδακτορική διατριβή στο Ινστιτούτο Οικολογικής Χημείας, το πρώτο ινστιτούτο σε ευρωπαϊκό επίπεδο με ένα ευρύ φάσμα πρωτοποριακών ερευνών για το περιβάλλον και συγκεκριμένα για την ποιότητα του αέρα, των υδάτων και του εδάφους καθώς επίσης και για την επίδραση περιβαλλοντικών ουσιών (xenobiotics) στα διάφορα οικοσυστήματα (οικοτοξικολογία).
Το Ινστιτούτο Οικολογικής Χημείας ενσωματώθηκε αργότερα στο Ηelmholtz Centre for Environment and Health στο Μόναχο. Στο πλαίσιο των εργασιών του ινστιτούτου για την αξιολόγηση του κινδύνου των χημικών ουσιών στο περιβάλλον, η ερευνητική μου δραστηριότητα σε ένα διάστημα περίπου 15 χρόνων παραμονής μου στο ινστιτούτο επικεντρώθηκε στην ανάλυση οργανικών ενώσεων, στις φωτοχημικές αντιδράσεις ρυπαντών και στην ποιότητα του αέρα σε εξωτερικούς και εσωτερικούς χώρους.
Τέλος κομβικό σημείο στην όλη επιστημονική μου εξέλιξη/σταδιοδρομία ήταν η μετάβαση μου στην Ιταλία, όπου εργάσθηκα για 26 χρόνια στο ερευνητικό κέντρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Joint Research Centre-JRC) αρχικά στο Ινστιτούτο Περιβάλλοντος και αργότερα στο Ινστιτούτο για την Υγεία και την Προστασία του Καταναλωτή στη θέση του προϊσταμένου του τμήματος Χημικής Ανάλυσης και Αξιολόγησης. Η εργασία μου στο JRC περιελάμβανε ερευνητικές δραστηριότητες (atmospheric pollution, indoor pollution, photochemical oxidants) με βάση το πρόγραμμα-πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την έρευνα και την τεχνολογία, καθώς επίσης και την επιστημονικο-τεχνική υποστήριξη της Επιτροπής για την επεξεργασία και ολοκλήρωση των κοινοτικών οδηγιών και κανονισμών.
Ερ. Στην τρέχουσα συγκυρία για την Ελλάδα, ποιες θεωρείτε ότι είναι οι προοπτικές που παρουσιάζονται στο χώρο της Χημείας;
Απ. Η παρούσα οικονομική κρίση στην Ελλάδα εκτός από τις σοβαρές επιπτώσεις σε κοινωνικό και ανθρωπιστικό επίπεδο, έχει εξίσου σοβαρές επιπτώσεις σε όλους τους επιστημονικούς κλάδους και φυσικά και στο χώρο της χημείας. Παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα έχει αρκετά καλούς και διακεκριμένους επιστήμονες στη χημεία και όχι μόνο, λόγω της οικονομικής στενότητας σε ερευνητικά κέντρα και πανεπιστήμια η επιβράδυνση της ερευνητικής δραστηριότητας είναι αναπόφευκτη, ιδιαίτερα στους κλάδους εκείνους, όπως στη χημεία, που οι δραστηριότητες τους συνδέονται άμεσα και με εργαστηριακές έρευνες. Παράλληλα και στον παραγωγικό τομέα, στις βιομηχανίες, όπως σε κάθε περίοδο κρίσης, υπάρχουν σημαντικές δυσκολίες που οδηγούν όχι μόνο στην μείωση της παραγωγής αλλά τις περισότερες φορές και στην μείωση προσωπικού (και επιστημονικού) ή τη μη πρόσληψη νέων επιστημόνων. Δυστυχώς η ελλιπής ή η σχεδόν ανύπαρκτη διασύνδεση των πανεπιστημίων και των ερευνητικών ιδρυμάτων στην Ελλάδα με τους τομείς της παραγωγής αφήνει ανεκμετάλλευτα, ιδιαίτερα στο χώρο της χημείας, αφενός ένα σημαντικό ανθρώπινο δυναμικό στα πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα καθώς επίσης και τις καινοτόμες εργαστηριακές έρευνες που γίνονται εκεί για την ανάπτυξη π.χ.νέων προϊόντων. Παρόλο που οι παρούσες αρνητικές συνθήκες εργασίας δεν επιτρέπουν άμεσα αισιόδοξες προβλέψεις, πιστεύω ότι στο χώρο της χημείας, μιας επιστήμης που συνδέεται σε μεγάλο ποσοστό και με την καθημερινότητα μας (προϊόντα κοινής χρήσης), με την υγεία (φάρμακα), με κατασκευές (νέα δομικά υλικά), με την προστασία του περιβάλλοντος (μεθοδολογίες για την αποτίμηση της ρύπανσης) κ.α. θα υπάρξουν στο εγγύς μέλλον θετικές εξελίξεις εφ’όσον δημιουργηθούν νέα αναπτυξιακά μοντέλα, νέες σχέσεις συνεργασίας μεταξύ επιστημονικής έρευνας όπως αυτή διεξάγεται στα ανωτέρω ιδρύματα και βιομηχανικής παραγωγής.
Ερ Γιατί θα προτρέπατε έναν νέο να ασχοληθεί με την επιστήμη της Χημείας;
Απ. Την απάντηση την έδωσα στην προηγούμενη ερώτηση. Είμαι αισιόδοξος σχετικά με μια θετική εξέλιξη της επιστήμης της χημείας στην χώρα μας με βάση το υπάρχον ανθρώπινο δυναμικό, το οποίο εξακολουθεί να έχει καινοτόμες ιδέες και να παράγει παρά τις αντίξοες συνθήκες. Ο νέος που θέλει να ασχοληθεί με την χημεία θα βρει καλές βάσεις σε επιστημονικό επίπεδο, πάνω στις οποίες θα μπορέσει να προχωρήσει μπροστά. Χρειάζεται όμως να έχει όραμα, βούληση και διάθεση να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις μιας επιστήμης που απαιτεί πάρα πολλά.
Ερ. Σας επηρέασε η ενασχόληση με την Χημεία στην συγγραφή μυθιστορημάτων και αν ναι με ποιο τρόπο
Απ. Αυτό που με επηρέασε καταλυτικά στην συγγραφή μυθιστορημάτων ήταν τα πολιτικά γεγονότα και οι αλλαγές του πολιτικού τοπίου και της κοινωνίας στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, που έντονα έζησα από την περίοδο του γυμνασίου μέχρι σήμερα. Ένα μείγμα από εμπειρίες και γεγονότα της καθημερινότητας εμπλουτισμένο με συναισθήματα αποτέλεσε το «υλικό» για το γράψιμο. Η ενασχόληση με την χημεία και ιδιαίτερα με την έρευνα με προίκησε με υπομονή και μου διέγειρε κατά ένα ποσοστό την φαντασία για την επεξεργασία αυτού του «υλικού» μέχρι το τελικό προϊόν, το μυθιστόρημα.
Στα τελευταία τέσσερα χρόνια έγραψα δύο μυθιστορήματα: ο ιδανικός υποψήφιος (2015) και το Μέρες που έφυγαν, μέρες που έρχονται (2013), [εκδόσεις Οσελότος].
ΒιογραφικόΟ Δημήτρης Κοτζιάς γεννήθηκε στην Αθήνα το 1946. Σπούδασε χημεία στο πανεπιστήμιο της Βόννης όπου έκανε και τη διδακτορική του διατριβή. Εργάστηκε στο Ινστιτούτο Οικολογικής Χημείας στo Helmholtz Centre for Environment and Health στο Μόναχο και κατόπιν στο Κοινό Κέντρο Ερευνών (Joint Research Centre) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο Ίσπρα της Ιταλίας, αρχικά στο Ινστιτούτο Περιβάλλοντος και αργότερα στο Ινστιτούτο Υγείας και Προστασίας του Καταναλωτή, ως προϊστάμενος του τμήματος Χημικής Ανάλυσης και Αξιολόγησης. Η ερευνητική του δραστηριότητα επικεντρώνεται στην φωτοχημεία (αποδόμηση περιβαλλοντικών ενώσεων), στην στην ανάλυση και μελέτη της περιβαλλοντικής ρύπανσης, στην ποιότητα του αέρα σε εσωτερικούς χώρους και στην έκθεση του ανθρώπου σε χημικές ουσίες. Ο Δημήτρης Κοτζιάς έχει συντονίσει / συμμετάσχει σε πολλά χρηματοδοτούμενα ερευνητικά προγράμματα της ΕΕ. Ιδρυτικό μέλος και επί σειρά ετών πρόεδρος της Mediterranean Scientific Association of Environmental Protection (MESAEP), μέλος της International Society of Indoor Air Quality (ISIAQ) και μέλος της European Association of Surfaces-Science and Technology (EMASST). Έχει δημοσιεύσει περί τις 250 ερευνητικές εργασίες και μελέτες σε επιστημονικά περιοδικά. Είναι στην συντακτική επιτροπή των περιοδικών: Fresenius Environmental Bulletin, Advances in Food Science, Journal of Environmental Protection and Ecology.
Στα τελευταία τέσσερα χρόνια έγραψε δύο μυθιστορήματα: ο ιδανικός υποψήφιος (2015) και το Μέρες που έφυγαν, μέρες που έρχονται (2013), από τις εκδόσεις Οσελότος.