Ο άνθρωπος χρειάζεται την καθημερινή του διατροφή για να καλύψει  τις ενεργειακές του ανάγκες, να εμπλουτίσει την λειτουργία των οργάνων με θρεπτικά συστατικά και να τροφοδοτήσει τους βιολογικούς του μηχανισμούς με βιταμίνες, ένζυμα και χρήσιμα ιχνοστοιχεία.

Ο απλός άνθρωπος μέσα από την καθημερινή του πληροφόρηση των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης (ΜΜΕ) και του κοινωνικού του κύκλου επαφών «βομβαρδίζεται» με αμφιλεγόμενες πληροφορίες για το πόσο και τι πρέπει να τρώει. Καθημερινά δέχεται πλήθος αντιφατικών και συγκρουόμενων πληροφοριών για είδη τροφίμων, δίαιτες και διατροφικά συμπληρώματα. Στα καταστήματα τροφίμων έρχεται σε επαφή με νέες συσκευασίες, ετικέτες με τη χημική σύσταση τροφίμων, διαφημιστικές προκλήσεις και ευρύτατη ποικιλία τροφίμων για να διαλέξει. Συγχρόνως οι κάτοικοι αστικών περιοχών δέχονται την καθημερινή πρόκληση των καταστημάτων «έτοιμων» φαγητών και των πολυάριθμων «προσθέτων» γαρνιρισμάτων που σερβίρουν για να κάνουν πιο νόστιμη την διατροφή τους.

Το ερώτημα όμως είναι «ξέρουμε τι τρώμε;», γνωρίζουμε τι είναι ευεργετικό για την υγεία μας; Γνωρίζουμε γιατί είναι χρήσιμα τα φρούτα και τα λαχανικά; Ξέρουμε γιατί  το κόκκινο κρέας, τα ζωικά λίπη , το αλάτι και τα τηγανισμένα φαγητά αυξάνουν τον κίνδυνο για διάφορα νοσήματα; Την τελευταία δεκαετία οι αναπτυγμένες χώρες γνώρισαν μία πρωτοφανή αύξηση της παχυσαρκίας και τις επιπτώσεις για αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα.

Στο άρθρο αυτό ανασκόπησης προσπαθούμε να τοποθετήσουμε τα πράγματα στη θέση τους. Να διαλευκάνουμε μερικές πτυχές των ερωτημάτων και να καταστήσουμε κατανοητή την ωφέλεια από την καθημερινή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών  στο πλαίσιο μιας διατροφής με στόχο την υγεία και την αντιμετώπιση πρόωρων κλινικών βλαβών.

Στην Ελλάδα όπως και σε άλλες αναπτυγμένες βιομηχανικές χώρες κυκλοφορούν πολλά βιβλία και περιοδικά για τη μαγειρική και συνταγές φαγητών, για τη διατροφή, τις δίαιτες και διάφορα διατροφικά συμπληρώματα. Πολλά από τα συγγράμματα αυτά είναι επιστημονικά τεκμηριωμένα αλλά και σε αρκετά από αυτά περιέχονται υπερβολές και αντι-επιστημονικές αντιλήψεις. Αρκετά διαφημίζουν διάφορα τρόφιμα, «προκλητικές» δίαιτες και θεραπευτικές συνταγές με αμφιλεγόμενα αποτελέσματα.

Γνωστές ελληνικές εκδόσεις για τη διαιτολογία, την διατροφή και τη Μεσογειακή διατροφή έχουν κυκλοφορήσει την τελευταία δεκαετία. Επίσης, αρκετοί Έλληνες επιστήμονες εργάζονται ερευνητικά για την τεκμηρίωση ωφέλιμων διατροφικών συνηθειών και είδη τροφίμων και συμμετέχουν ενεργά σε διεθνή προγράμματα διατροφής και επιδημιολογικών ερευνών.^1-3

Οι επιστήμονες συμφωνούν ότι η διατροφή αποτελεί καθοριστικό παράγοντα  για την υγεία του ανθρώπου. Καθημερινά, ο μέσος άνθρωπος καταναλώνει περίπου 1,5 κιλό τροφίμων και 1-2 λίτρα νερού για να καλύψει τις ενεργειακές του ανάγκες από τα μακροθρεπτικά συστατικά τους (πρωτεΐνες, σάκχαρα, λίπη, κ.λπ) και να ενυδατώσει τα 3 δισεκατομμύρια κύτταρα του σώματός του. Αλλά τις τελευταίες δεκαετίες οι επιστήμονες επικέντρωσαν την προσοχή τους και στις  μικροθρεπτικές ενώσεις που είναι απαραίτητες για το μεταβολισμό, την ομοιοστασία και τη  σωστή λειτουργία πολυάριθμων οργάνων. Πολλές έρευνες συγκέντρωσαν το ενδιαφέρον τους στα φρούτα και στα λαχανικά, και τα συστατικά τους που παίζουν ανασταλτικό ρόλο στην εμφάνιση ασθενειών. Πολυάριθμες φυτοχημικές ουσίες έχουν γίνει αντικείμενο έρευνας επιδημιολογικών, βιοχημικών και κλινικών μελετών.^4-6

Η διατροφή είναι μίγμα περίπου ενός εκατομμυρίου φυσικών χημικών ουσιών. Η πλειοψηφία τους είναι χρήσιμες αλλά ορισμένες είναι απαραίτητες σε μικρές ποσότητες για συγκεκριμένες μεταβολικές και ενζυμικές λειτουργίες.

Επίσης, τα τρόφιμα μπορούν να αποβούν επικίνδυνα. Οι κυριότεροι κίνδυνοι για την υγεία είναι η μικροβιολογική μόλυνση των τροφίμων, η έλλειψη βιταμινών και ιχνοστοιχείων, η μη κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, η περιβαλλοντική τους ρύπανση από υπολείμματα φυτοφαρμάκων, και το είδος του μαγειρέματος ή το είδος συντήρησης των τροφίμων. Επίσης, έλλειψη ικανοποιητικής διατροφής και υποσιτισμός είναι επικίνδυνα για την υγεία, αλλά και η υπερβολική κατανάλωση και η παχυσαρκία αποτελούν τις αιτίες ασθενειών και χρόνιων νοσημάτων.

Οι επιδημιολογικές έρευνες των τελευταίων δεκαετιών δείχνουν ότι μια διατροφή πλούσια σε φρούτα και λαχανικά, φυτικά έλαια, δημητριακά ολικής άλεσης,  και πτωχή σε κόκκινο κρέας, αλατισμένα ή κατεργασμένα τρόφιμα και ζωικό λίπος,  μειώνει μακροχρόνια τα δύο σημαντικότερα αίτια νοσηρότητας και θνησιμότητας στον άνθρωπο, τις καρδιαγγειακές ασθένειες και τα κακοήθη νεοπλάσματα.^7-10

ΓΙΑΤΙ ΤΑ ΦΡΟΥΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΛΑΧΑΝΙΚΑ ΕΙΝΑΙ ΩΦΕΛΙΜΑ;

Ο εξαιρετικός ρόλος των φρούτων και των λαχανικών οφείλεται κυρίως στα μικροθρεπτικά συστατικά τους (το 90% είναι νερό και φυτικές ίνες). Τα φρούτα και τα λαχανικά είναι γνωστό ότι περιέχουν μεγάλο αριθμό χημικών  συστατικών με  αντιοξειδωτικές, αντιφλεγμονώδεις, αντιθρομβωτικές και αντικαρκινικές ιδιότητες. Η καθημερινή ενίσχυση του οργανισμού με τις φυτοχημικές αυτές ουσίες διευκολύνει τη μεταβολική λειτουργία, την εξουδετέρωση επιβλαβών αντιδράσεων και ενισχύει τους επιδιορθωτικούς μηχανισμούς και τις απαραίτητες ενζυμικές λειτουργίες που αναπτύχθηκαν μέσα από την εξελικτική πορεία των αερόβιων βιολογικών οργανισμών.

Ο άνθρωπος, όπως και η πλειοψηφία των ζώων και φυτών (πανίδα και χλωρίδα) είναι αερόβιοι πολυκύτταροι οργανισμοί. Δηλαδή χρησιμοποιούν το οξυγόνο σε όλες τις μεταβολικές και ενεργειακές τους διεργασίες. Συγχρόνως  όμως προστατεύονται με ενζυμικούς αντιοξειδωτικούς μηχανισμούς από τις βλαβερές επιδράσεις του, οι οποίες προκαλούν οξειδωτικό stress, υπεροξείδωση λιπιδίων, γήρανση, βλαβερές οξειδώσεις πρωτεϊνών και νουκλεϊκών οξέων,  και χρόνιες εκφυλιστικές καταστάσεις.¹¹

Αν και οι φυτοχημικές ουσίες των φρούτων και των λαχανικών βρίσκονται σε μικρές συγκεντρώσεις, είναι επαρκείς σε καθημερινή βάση ώστε να παίξουν σημαντικό ρόλο στα διάφορα στάδια μεταβολισμού. Αυτός είναι και ο λόγος ότι πρέπει να καταναλώνουμε φρούτα και λαχανικά καθημερινά. Ο ανθρώπινος οργανισμός σε καθημερινή βάση απαιτεί οξειδοαναγωγική ομοιόσταση ανάλογα με την ηλικία, την κατανάλωση ενέργειας και τις εποχιακές αλλαγές. Αντίθετα, εάν προσπαθήσουμε να καλύψουμε τις απαιτήσεις του σώματος με βιταμινούχα συμπληρώματα δεν καταφέρνουμε τα ίδια αποτελέσματα και μεγάλο μέρος τους απορρίπτονται. Ο ανθρώπινος οργανισμός έχει ανάγκη τις ημερήσιες ανώτατες αποδεκτές δόσεις για κάθε βιταμίνη και ιχνοστοιχείο. Μόνο τότε είναι ωφέλιμα, ενώ σε μεγαλύτερες συγκεντρώσεις μπορεί να αποβούν και επικίνδυνα.

Πρόσφατες και μακροχρόνιες επιδημιολογικές έρευνες (μεγάλος αριθμός εθελοντών σε διάφορες χώρες με παρακολούθηση επί πολλά χρόνια) δείχνουν ότι η καθημερινή και μακροχρόνια κατανάλωση φρούτων και λαχανικών συνδέονται (στατιστικές έρευνες) με μειωμένο κίνδυνο για χρόνιες και εκφυλιστικές ασθένειες, κακοήθεις νεοπλασίες και αλλεργίες επιβεβαιώνοντας μεγάλο αριθμό ερευνών των τελευταίων δεκαετιών.^12-15

Όλες οι επιδημιολογικές έρευνες ανέδειξαν μικρή αλλά στατιστικά σημαντική συμβολή των φρούτων και των λαχανικών στη μείωση του κινδύνου για εμφάνιση συγκεκριμένων μορφών καρκίνου και άλλων ασθενειών φθοράς.¹⁶  

Οι έρευνες συνεχίζονται με αμείωτο ενδιαφέρον και παρουσιάζουν θετικά αποτελέσματα. Δηλαδή, συστηματική και μακροχρόνια κατανάλωσή φρούτων και λαχανικών  μπορεί να συμβάλει στη μείωση του κινδύνου για πρόωρους θανάτους από διάφορα είδη κακοήθων νεοπλασμάτων. Οι μηχανισμοί καρκινογένεσης περιορίζονται σε μεγάλο βαθμό από τα φρούτα και τα λαχανικά στις μεσαίες ηλικίες, αλλά δεν εξουδετερώνονται οριστικά, ιδιαίτερα λόγω  της γήρανσης.^17-20

Ο Διεθνής Οργανισμός για την Έρευνα του Καρκίνου (International Agency for Research on Cancer ή IARC, Lyon, France) είναι τμήμα της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (World Health Organization, WHO)  των Ηνωμένων Εθνών. Η IARC συντονίζει την έρευνα για τις αιτίες του καρκίνου, συγκεντρώνει εξειδικευμένους επιστήμονες για την ανασκόπηση ερευνών, προωθεί τη τυποποίηση καρκινογόνων ουσιών και χρηματοδοτεί επιδημιολογικές μελέτες για τον καρκίνο σε όλο τον κόσμο^.

Η IARC έχει εκδώσει πολυάριθμα βιβλία για καρκινογόνες χημικές ουσίες και παράγοντες καρκινογένεσης στον άνθρωπο (καπνός του τσιγάρου, ηλιακή ακτινοβολία, μεταλλευτικές εργασίες, αλατισμένα τρόφιμα, κ.λπ). Η σειρά IARC Monographs on the Evaluation of Carcinogenic Risks to Humans από το 1971 είναι πάνω από 100 τόμους. Επίσης έχει εκδώσει πολυάριθμα βιβλία (γύρω στους 150 τόμους) για μηχανισμούς καρκινογένεσης και για τις αιτίες, κατανομή και έλεγχο του καρκίνου σε παγκόσμια κλίμακα (Tomatis L, Editor. Cancer: Causes, Occurrence and Control. IARC Scientific Publications, Lyon, 1990). Επίσης, υπάρχουν και επιστημονικές εκδόσεις για φρούτα και λαχανικά και ορισμένα συστατικά τους.‘

ΟΙ ΕΡΕΥΝΕΣ ΣΥΝΕΧΙΖΟΝΤΑΙ.  ΠΟΙΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΦΘΟΡΑΣ ΜΕΙΩΝΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΦΡΟΥΤΩΝ ΚΑΙ ΛΑΧΑΝΙΚΩΝ;

Η επιστημονική βιβλιογραφία προσθέτει καθημερινά πολυάριθμα  επιδημιολογικά και κλινικά δεδομένα, τα οποία  δείχνουν ότι η επαρκής και συστηματική κατανάλωση φρούτων και λαχανικών μειώνει τον κίνδυνο για πρόωρη εμφάνιση διαφόρων χρόνιων νοσημάτων, όπως τα καρδιαγγειακά νοσήματα, νευροεκφυλιστικά, φλεγμονώδη, ο διαβήτης και ορισμένοι τύποι κακοήθων νεοπλασιών.^21,22

Τα τελευταία χρόνια προστίθενται και νέες μελέτες που δείχνουν ότι ορισμένα λαχανικά ή ορισμένα συστατικά τους συμβάλλουν επιπλέον στη μείωση του κινδύνου εμφάνισης διαβήτη τύπου 2, οστεοπόρωσης και της ιδιοπαθούς φλεγμονώδους νόσου του εντέρου (νόσος του Crohn).^23-25

Σε πρόσφατη συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση ερευνών βρέθηκε ότι η κατανάλωση φρούτων και φυλλωδών λαχανικών (leafy vegetables), όπως σπανάκι, λάχανο κα μαρούλι μειώνει κατά 14% τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 2 (95% όρια αξιοπιστίας: 0.77 – 0.97).²³

Εργαστηριακές έρευνες με εκχυλίσματα ινών από λαχανικά και ιδιαίτερα μπρόκολο έδειξαν ότι η συστηματική κατανάλωση τους ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα του σώματος για την αντιμετώπιση φλεγμονωδών καταστάσεων σε ασθενείς με τη χρόνια φλεγμονώδη νόσο του Crohn.²⁴

Η οστεοπόρωση είναι μία ακόμη σημαντική χρόνια ασθένεια φθοράς με εξαιρετικά μεγάλο αριθμό ηλικιωμένων ασθενών σε παγκόσμια κλίμακα. Αν και η πρόληψη της ασθένειας επικεντρώθηκε αρχικά στη βιταμίνη D και στο ασβέστιο, τα τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον έχει στραφεί στη μεγάλη σημασία της κατανάλωσης φρούτων και λαχανικών (λόγω των αντιοξειδωτικών ουσιών και ιχνοστοιχείων  που περιέχουν) με έμφαση στο μαγνήσιο, το κάλιο, την βιταμίνη C, την βιταμίνη Κ και τα καροτενοειδή.²⁵

Τα αποτελέσματα αυτά δεν εμφανίζονται για πρώτη φορά, αλλά είναι προϊόν έρευνας πολλών δεκαετιών που επιβεβαιώνονται ξανά και ξανά. Είναι προφανές ότι  οι επιστήμονες  επιθυμούν να τεκμηριώσουν τους ακριβείς μηχανισμούς, με τους οποίους τα συστατικά των φρούτων και των λαχανικών εξασκούν τις ευεργετικές τους δράσεις και τις βιοχημικές διεργασίες που συνδυάζουν αναστολή και επιδιόρθωση βιολογικών μηχανισμών.

ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΦΥΤΟΧΗΜΙΚΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΤΩΝ ΦΡΟΥΤΩΝ ΚΑΙ ΛΑΧΑΝΙΚΩΝ «ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΕΣ ΟΥΣΙΕΣ»;

Η αποκαλούμενη «λαϊκή» σοφία και η πολυετής ανθρώπινη εμπειρία είναι φυσικό να έχουν καθοδηγήσει τον άνθρωπο το τι είναι ωφέλιμο και τι βλαβερό με τα είδη της διατροφής. Παρόλα αυτά η επιστήμη θέλει να στηριχθεί σε τεκμηριωμένες αποδείξεις και επαναληψιμότητα πειραματικών δεδομένων. Πολλές φορές υπάρχουν και αμφιλεγόμενα αποτελέσματα.

Επί δεκαετίες έγιναν συστηματικές αναλυτικές μελέτες για τη σύσταση. Τα φρούτα και τα λαχανικά  περιέχουν νερό (80-90%) ανάλογα με το είδος και την εποχή, πρωτεΐνες, φυτικές ίνες (κυτταρίνη), ιχνοστοιχεία (διάφορα χρήσιμα μεταλλικά ιόντα και  άλατα), υδατάνθρακες (σάκχαρα και γλυκοζίτες) και χρωστικές (ανθοκυανιδίνες).²⁶

Επίσης, τα φρούτα και τα λαχανικά περιέχουν υδατοδιαλυτές και λιποδιαλυτές βιταμίνες, καροτενοειδή (β-καροτένιο, ζεαξανθίνη, λυκοπένιο), πολλές κατηγορίες φλαβονοειδών και ισοφλαβονοειδών, ορισμένες θειούχες ενώσεις (αλλυλικό δισουλφίδιο, αλλισίνη), φυτοστερόλες (β-σιτοστερόλη, σιγμαστερόλη), κουμαρίνες, ινδόλια, τερπένια κ.ά.

Οι φυτοχημικές ουσίες σε χαμηλές συγκεντρώσεις, θεωρείται ότι ξεπερνούν τις 500.000. Αν και δεν έχουν ενεργειακό ή θερμιδικό χαρακτήρα, είναι εξαιρετικά χρήσιμες για πολυάριθμες βιοχημικές και μεταβολικές διεργασίες του ανθρώπινου οργανισμού και συμβάλλουν στην ενίσχυση του αιμοποιητικού και ανοσοποιητικού συστήματος.²⁶

Για να πάρουμε μία ιδέα των συστατικών ας λάβουμε υπόψη μας δύο γνωστά τρόφιμα, ένα δημοφιλές φρούτο και ένα γνωστό λαχανικό.

Το καρότο (Daucus carota) για παράδειγμα στα 100 γραμμάρια (g) περιέχει  νερό 85-90%, πρωτεΐνες  1 g, φυτικές ίνες 3,5 g,  και υδατάνθρακες (σάκχαρα) 12 g. Επίσης πολλές βιταμίνες, όπως: Θειαμίνη (Βιταμίνη Β₁)  0,1 mg, Ριβοφλαβίνη (Βιταμίνη Β₂)  0,07 mg, Νιασίνη (Βιταμίνη Β₃) 1,1  mg,  Παντοθενικό οξύ (Βιταμίνη Β₅)  0,57 mg, Βιταμίνη Β₆  0,15 mg,  Φυλλικό (ή φολικό οξύ, ή Βιταμίνη Β₉)  17 μg, Βιταμίνη C (ασκορβικό οξύ) 10 mg,  Βιταμίνη Α 3,6 mg και καροτένιο 10 mg. Επίσης περιέχει  μέταλλα (ιχνοστοιχεία), όπως ασβέστιο 30 mg,  σίδηρος 0,6 mg, μαγνήσιο 19 mg, κάλιο  0,4 mg,  νάτριο  44 mg, σελήνιο 1,4  mg και ψευδάργυρο 0,2  mg.²⁷

Το μήλο Γκόλτεν Ντελίσιους. (Golden delicious)  στα 100 γραμμάρια, περιέχει:  νερό 85-90%, φυτικές ίνες 3,7 g, βιταμίνη  C ~17 mg,  χλωρογενικό οξύ 8 mg, γλυκοζίτες 2 mg, πολυφαινόλες και φλαβονοειδή 200-400 mg, νάτριο 10 mg, κάλιο 145 mg, σίδηρο 480 mg , μαγνήσιο 6 mg, ψευδάργυρο 120 μg , χαλκό 100 μg  και ασβέστιο 7 mg . Ο φλοιός του μήλου  περιέχει το μεγαλύτερο μέρος των πολυφαινολών  με αποτέλεσμα να παρουσιάζει την ισχυρότερη αντιοξειδωτική δράση του φρούτου.^28,29

Τα αντιοξειδωτικά μικροθρεπτικά συστατικά, τα ιχνοστοιχεία και οι βιταμίνες έχουν εξαιρετικά ευεργετικές επιδράσεις στην υγεία του ανθρώπου  Οι χυμοί των φρούτων και λαχανικών περιέχουν εξίσου χρήσιμα συστατικά και μπορούν να παραμείνουν σε δραστική κατάσταση για μεγάλο χρονικό διάστημα σε ειδικές συσκευασίες.

Πρέπει όμως να επισημανθεί ότι τα ευεργετικά αποτελέσματα αφορούν τη συστηματική και καθημερινή κατανάλωση και δεν υποκαθίστανται με τη λήψη συμπυκνωμένων διατροφικών συμπληρωμάτων (πολυβιταμινούχα χάπια, κ.λπ). Τα διατροφικά συμπληρώματα, εκτός από την περίπτωση αληθούς  έλλειψης, μπορούν να βλάψουν τον οργανισμό εάν ξεπεράσουν τη μέγιστη ημερήσια αποδεκτή δόση.^30,31

ΧΗΜΙΚΕΣ ΔΟΜΕΣ ΑΝΤΙΟΞΕΙΔΩΤΙΚΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΣΕ ΦΡΟΥΤΑ ΚΑΙ ΛΑΧΑΝΙΚΑ

Τα φλαβονοειδή και διάφορες παραλλαγές παρόμοιων μορίων αλλά με διαφορετική  χημική δομή σκελετού παρουσιάζονται στο Σχήμα 1.

Κοινό γνώρισμα των πολυφαινολών (ομάδες  με διαφορετικό  βασικό σκελετό του χημικού μοριακού τύπου) είναι  η παρουσία φαινολικών υδροξυλίων και συζυγιακών διπλών δεσμών. Τα φαινολικά υδροξύλια μπορούν να αποσπάσουν ένα όξινο υδρογόνο τους και να δεχθούν μονήρες ηλεκτρόνιο, δηλαδή να εξουδετερώσουν μία ελεύθερη ρίζα. Στην επόμενη φάση με δομές συντονισμού και μετάθεση διπλών δεσμών καταλήγουν σε δομές που είναι σταθερότερες, δηλαδή η δραστικότητά τους  είναι εξαιρετικά μικρότερη σε σχέση με τις ελεύθερες ρίζες, όπως την ρίζα υδροξυλίου, και ως εκ τούτου δεν μπορούν να προκαλέσουν βλάβες σε βιομόρια.³²

Η δράση αυτή κάνει τα φρούτα και τα λαχανικά ιδανικά για τη μείωση του οξειδωτικού stress και κατά συνέπεια των φλεγμονών και των μηχανισμών λιπιδικής υπεροξείδωσης. Συγχρόνως μειώνεται και η πορεία μηχανισμών καρκινογένεσης που οφείλονται στις ελεύθερες ρίζες οξυγόνου και στις δραστικές οξυγονούχες ενώσεις (ROS, reactive oxygen species).³³

Η δράση των ουσιών αυτών  είναι αποτέλεσμα  των αντιοξειδωτικών τους ιδιοτήτων,  οι οποίες τις καθιστούν ικανές για εξουδετέρωση οξυγονούχων και αζωτούχων ελευθέρων ριζών  που δημιουργούνται  από τον φυσιολογικό αερόβιο μεταβολισμό αλλά και από την έκθεση σε  εξωγενείς παράγοντες που ενεργοποιούν μηχανισμούς ελευθέρων ριζών και οξειδωτικού stress. Με διατροφή πλούσια σε αντιοξειδωτικές χημικές ουσίες ο ανθρώπινος οργανισμός αντιμετωπίζει πιο αποτελεσματικά τις ελεύθερες ρίζες, υποβοηθώντας τους ενζυμικούς αντιοξειδωτικούς μηχανισμούς οι οποίοι αναπτύχθηκαν με την βιολογική εξέλιξη.

Βιβλιογραφία: