ΤΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΝΟΜΠΕΛ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ, ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΤΟΥ 2015 ΚΑΙ Η Η ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ ΤΩΝ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΩΝ ΙΔΙΟΤΗΤΩΝ ΤΗΣ ΑΡΤΕΜΙΣΙΝΙΝΗΣ
Στις 5 Οκτωβρίου 2015 η Επιτροπή του Βραβείου Νόμπελ ανακοίνωσε την απονομή του Βραβείου Φυσιολογίας ή Ιατρικής του 2015 στους επιστήμονες Ουίλιαμ Κάμπελ και Σατόσι Ομούρα για την ανακάλυψη τους του νέου φαρμάκου Αβερκεκτίνη (Avermectin) που μειώνει δραστικά την εμφάνιση παρασιτικών ασθενειών όπως η λεμφική φιλαρίαση και η ογκοκέρκωση. Το άλλο μισό του Βραβείου απονεμήθηκε στη Κινέζα επιστήμονα Γιουγιού Του για την ανακάλυψη του ανθελονοσιακού φαρμάκου Αρτεμισινίνη (Artemisinin). Η πιο ενδιαφέρουσα ανακάλυψη από την άποψη της μεθοδολογίας που ακολουθήθηκε και την πορεία της φαρμακολογικής εφαρμογής ήταν η Αρτεμισινίνη.
Επίσης, η ανακάλυψη και χρήση της αρτεμισινίνης είναι μία ενδιαφέρουσα ιστορία για την ελευθερία της έρευνας και την αναγνώριση των ερευνητών σε ένα καθεστώς αυταρχικού περιορισμού της ελεύθερης διάδοσης και πρόσβασης στην επιστημονική έρευνα σε διεθνές επίπεδο. Οι αρνητικές επιπτώσεις από τη στέρηση ελευθερίας των ερευνητών να προβάλουν τα αποτελέσματα των ερευνών τους σε αυταρχικές περιόδους εξουσίας είναι ένα γεγονός που αντιμετωπίσθηκε στην Κίνα στην περίοδο της «πολιτιστικής επανάστασης»(1966-1976).
ΟΤΑΝ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΥΝΑΝΤΑ ΤΗ ΧΗΜΕΙΑ
Η Πολιτιστική Επανάσταση ήταν μια κοινωνικο-πολιτική κίνηση που έλαβε χώρα στη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας (1966 μέχρι το 1976) και ξεκίνησε από τον Μάο Τσετούνγκ, με στόχο να ενδυναμώσει τον κομμουνισμό στη χώρα με την άρση του καπιταλισμού, και την προώθηση παραδοσιακών αρχών του Κινέζικου πολιτισμού. Ο Μάο Τσετούνγκ ισχυρίστηκε ότι αστικά στοιχεία διείσδυσαν στην κυβέρνηση και την κοινωνία γενικότερα, με σκοπό την επαναφορά του καπιταλισμού. Οι «αναθεωρητές» έπρεπε να απομακρυνθούν μέσω μιας βίαιης ταξικής πάλης. Η νεολαία της Κίνας απάντησε στην έκκληση του Μάο σχηματίζοντας ομάδες ερυθροφρουρών σε όλη τη χώρα. Το κίνημα εξαπλώθηκε στο στρατό, τους εργαζόμενους στις πόλεις και την ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος. Αυτό οδήγησε σε μεγάλες διαμάχες σε όλα τα κοινωνικά στρώματα. Οι νεαροί ερυθροφρουροί ξεκινούσαν τις «επιχειρήσεις» τους από τα σχολεία τους. Εκεί αναζητούσαν τους δασκάλους τους στις σχολικές αίθουσες, τους έβγαζαν στο προαύλιο, ξυλοκοπώντας και λιθοβολώντας τους. Τους εξανάγκαζαν να φορούν κουρέλια και γελοία καπέλα, τους πασάλειφαν τα πρόσωπα με μαύρη μπογιά (το μαύρο συμβολίζει την αντίδραση), τους κρεμούσαν πινακίδες με ύβρεις και τελικά τους ανάγκαζαν να παρελαύνουν κάτω από συνεχή χτυπήματα, και αρκετοί έχασαν τη ζωή του. Πολλούς δασκάλους τους, υπό την ανοχή της αστυνομίας, τους ξυλοκόπησαν μέχρι θανάτου. Σύμφωνα με υπολογισμούς 140.000 εκπαιδευτικοί σε όλη την Κίνα υποβλήθηκαν σε τέτοιου είδους μαρτύρια. Πολλά ερευνητικά κέντρα και η έρευνα στα πανεπιστήμια σταμάτησε απότομα. Πολλοί επιστήμονες εξορίσθηκαν σε μικρές πόλεις. Η φαρμακολόγος Γιουγιού Του αφιέρωσε την απομόνωση της στη μελέτη αρχαίων κινέζικων συνταγών για φάρμακα από φυτά και επικέντρωσε την προσοχή της στην Αρτεμισινίνη. Η πολιτική αστάθεια κράτησε μέχρι το 1971 με τη σύλληψη της Συμμορίας των Τεσσάρων το 1976. Μετά το θάνατο του Μάο το 1976, οι μεταρρυθμιστές με επικεφαλής τον Τενγκ Σιαοπίνγκ κατέλαβαν στην εξουσία και οι περισσότερες από τις μεταρρυθμίσεις που συνδέθηκαν με τη μαοϊκή Πολιτιστική Επανάσταση εγκαταλείφθηκαν από το 1978.
ΑΡΤΕΜΙΣΙΝΙΝΗ ΚΑΙ Η ΑΝΘΕΛΟΝΟΣΙΑΚΗ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗ
Η Αρτεμισινίνη (artemisinin) ή Qing hao su στην κινεζική γλώσσα, είναι η φαρμακευτικώς δραστική ουσία του παραδοσιακού ανθελονοσιακού εκχυλίσματος του πολυετούς φυτού Αρτεμισία το αψίνθιο (Artemisia Absinthium). Τα συνδυαστικά φαρμακευτικά σκευάσματα που βασίζονται στην Αρτεμισινίνη ανήκουν στα φάρμακα πρώτης γραμμής για τη θεραπεία της ελονοσίας που οφείλεται στο παράσιτο Plasmodium falciparum. Σε αντίθεση με τη κινίνη, αλλά και άλλα συνθετικά ανθελονοσιακά φάρμακα, η αρτεμισινίνη δεν περιέχει στο μόριό της άζωτο (δεν είναι αλκαλοειδές, αλλά τερπενική ένωση) και η τοξικότητά της είναι συγκριτικά ελάχιστη. Τα συνδυαστικά φάρμακα, δηλαδή μίγματα ημισυνθετικών παραγώγων της αρτεμισινίνης και συνθετικών ανθελονοσιακών φαρμάκων, έχουν εγκριθεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (World Health Organization, WHO) και το Αμερικανικό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (Center for Diseases Control and Prevention, CDC) για τη θεραπεία της ελονοσίας.
Η δισδιάστατη Χημική δομή της Αρτεμισινίνης
Ο WHO προώθησε την φαρμακευτική εφαρμογή της Αρτεμισινίνης αλλά σε συσδυασμό με άλλα ανθελονοσιακά. Δεν προτείνει τη χρήση μόνο της Αρτεμισινίνης ως φαρμάκου, επειδή παρατηρήθηκε ότι τα παράσιτα της ελονοσίας αναπτύσσουν ανθεκτικότητα απέναντί της. Αντίθετα, προτείνει τη χορήγηση ημισυνθετικών παραγώγων της σε συνδυασμό με άλλα συνθετικά ανθελονοσιακά φάρμακα, ένα θεραπευτικό σχήμα ευρύτερα γνωστό ως συνδυαστική θεραπεία Αρτεμισινίνης (artemisinin combination therapy, ACT).
Για την ανακάλυψη της Αρτεμισινίνης, τη σύνθεση του παραγώγου της (διϋδροαρτεμισινίνης ή αρτεμινόλης) και τη μελέτη των ανθελονοσιακών ιδιοτήτων τους η Youyou Tu τιμήθηκε αρκετά χρόνια αργότερα (2011) με το βραβείο Lasker στη Φαρμακευτική Χημεία, αφού χάρις στα φάρμακα αυτά σώθηκε η ζωή εκατομμυρίων ασθενών. Το βραβείο αυτό (Lasker-DeBakey Clinical Medical Research Award) θεωρείται ότι σε αξία αντιστοιχεί με το Βραβείο Νόμπελ στον τομέα της Ιατρικής. Με το βραβείο αυτό τιμούνται επιστήμονες που ανακάλυψαν φάρμακα αποτελεσματικά για την καταπολέμηση κοινών ασθενειών σε όλο τον κόσμο. Οι Έλληνες επιστήμονες που βραβεύθηκαν με το βραβείο είναι ο Γεώργιος Παπανικολάου το 1950 και ο Γεώργιος Κοτζιάς το 1069.
Kατά την τελετή βράβευσης η Δρ. Youyou Tu δήλωσε ότι «το μεγαλύτερο βραβείο για την ίδια είναι το να βλέπει τους ασθενείς της να θεραπεύονται». Τις τελευταίες δεκαετίες θεωρείται ότι διεθνώς (σε χώρες όπως οι ΗΠΑ, Αγγλία, Κίνα, κ.λπ.) μελετήθηκαν πάνω από 240.000 φυσικές ενώσεις για πιθανή φαρμακευτική και θεραπευτική δράση. Η Tu Youyou, είναι μέλος της Ακαδημίας Παραδοσιακής Κινέζικης Ιατρικής του Πεκίνου και ανέλαβε να μελετήσει παραδοσιακά βότανα που χρησιμοποιούνταν στην Κινέζικη ιατρική εδώ και αιώνες. Μελέτησε πάνω από 2.000 παραδοσιακές συνταγές και έκανε περίπου 380 εκχυλίσματα βοτάνων, των οποίων τη φαρμακευτική δράση δοκίμασε σε ποντίκια.
Η ελονοσία έχει προκαλέσει περισσότερους θανάτους από οποιαδήποτε άλλη λοιμώδη ασθένεια. Το 2000 (100 χρόνια μετά την ανακάλυψη του παράσιτου της ελονοσίας) υπολογίζεται ότι το 40% του πληθυσμού της Γης είναι εκτεθειμένο στο παράσιτο της ελονοσίας. Περίπου 500 εκατομμύρια άνθρωποι νοσηλεύονται κάθε χρόνο, ενώ υπολογίζεται ότι πεθαίνουν 2-3 εκατομμύρια ετησίως. Τα τελευταία χρόνια με την εκστρατεία της WHO και εθνικών κυβερνήσεων, τόσο με φάρμακα, όσο και με την επαναφορά σε χρήση του DDT (βλέπε Τμήμα Χημείας, www.chem.uoa.gr, Χημική Ένωση του Μήνα: DDT, 2006, http://www.chem.uoa.gr/chemicals/chem_ddt.htm), άλλων εντομοκτόνων και ανθελονοσιακών δικτύων, ο αριθμός των θανάτων περιορίσθηκε στο 1 εκατομμύριο και άρχισε να μειώνεται.
Οι στατιστικές δείχνουν ότι οι θάνατοι από ελονοσία κάθε χρόνο είναι τόσοι όσο οι θάνατοι από το AIDS συνολικά τα τελευταία 15 χρόνια. Η πλειονότητα των θανάτων παρατηρείται στα παιδιά και κυρίως στην Αφρική. Υπολογίζεται ότι πεθαίνουν καθημερινά 5.000 παιδιά κάτω των 5 ετών. Άλλες ομάδες υψηλού κινδύνου αποτελούν οι έγκυες γυναίκες, οι πρόσφυγες, οι μετανάστες, όπως και οι τουρίστες που επισκέπτονται κάθε χρόνο χώρες με πρόβλημα ελονοσίας. Οι περιοχές που μαστίζονται από την ελονοσία είναι η Αφρική, η Νοτιο-ανατολική Ασία, η Ινδία και η Νότιος Αμερική, αλλά γενικά τα δεδομένα είναι πολύ περιορισμένα για να εκτιμηθεί η πραγματική διασπορά της νόσου.
Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΩΝ ΣΚΕΥΑΣΜΑΤΩΝ ΦΥΣΙΚΗΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΚΙΝΑ
Το 1960, ο Κινέζικος στρατός ανέλαβε την πραγματοποίηση ενός μεγάλου ερευνητικού προγράμματος, που έμεινε γνωστό ως πρόγραμμα 523 (project 523). Ο σκοπός του προγράμματος ήταν η ανεύρεση ενός δραστικού και φθηνού φαρμάκου κατά της ελονοσίας με μελέτη αρχαίων κινεζικών παραδοσιακών φαρμακευτικών παρασκευασμάτων φυτικής προέλευσης. Η εντολή για την εκτέλεση του προγράμματος δόθηκε από τον τότε πρόεδρο της Κίνας Μάο Τσε Τουνγκ (1893-1976) μετά από έκλυση των ηγετών του Βορείου Βιετνάμ προς την τότε σύμμαχο Κίνα, για μια αποτελεσματική θεραπεία της ελονοσίας η οποία αποδεκάτιζε τον βορειο-βιετναμικό στρατό στις παραποτάμιες ελώδεις περιοχές, που αποτελούσαν τα κύρια πεδία μαχών κατά των Νοτιο-βιετναμέζων και των Αμερικανών κατά τις πολεμικές επιχειρήσεις του Βιετναμικού πολέμου (1961-1975).
Το 1972, και κατά τη διάρκεια αυτής της παραπάνω έρευνας, η οποία διεξαγόταν συγχρόνως σε περίπου 60 ατελώς εξοπλισμένα εργαστήρια, η Κινέζα ερευνήτρια-φαρμακοποιός Youyou Tu (γεννήθηκε το 1930), με ειδικότητα στη Φαρμακευτική Χημεία, είχε αναλάβει μεταξύ άλλων την εξέταση παραδοσιακών φαρμάκων που βασιζόταν στο φυτό qing haο (Αρτεμισία). Η γενική μεθοδολογία προέβλεπε την επεξεργασία των φυτών με θερμό νερό (βράσιμο) και η εξέταση της ανθελονοσιακής δράσης του λαμβανόμενου εγχύματος σε πειραματόζωα (ποντίκια) μολυσμένα με παράσιτα ελονοσίας. Τα αρχικά πειράματα με την Αρτεμισία δεν έδειξαν κάποια αξιόλογη ανθελονοσιακή δράση. Ωστόσο, η Youyou διαβάζοντας προσεκτικά στο παλαιό κινεζικό χειρόγραφο τη σχετική συνταγή για το φυτό αυτό, πρόσεξε ότι πουθενά δεν αναφερόταν «θερμή εκχύλιση». Πράγματι, διαπίστωσε ότι μόνο η εκχύλιση των φύλλων του φυτού με ψυχρό νερό παρείχε θεραπευτικώς δραστικό έγχυμα. Προφανώς κατά τη θερμή εκχύλιση καταστρεφόταν ο φαρμακευτικώς δραστικός υπεροξειδικός δεσμός της Αρτεμισινίνης. Επιπλέον, η Youyou Tu διαπίστωσε ότι πριν από τη δοκιμή στα πειραματόζωα ήταν απαραίτητη η απομάκρυνση του τοξικού όξινου κλάσματος του εκχυλίσματος.
H Υouyou Tu και οι συνεργάτες της δεν δίστασαν να χρησιμοποιήσουν το παρασκεύασμα στον εαυτό τους για να διαπιστώσουν την απουσία τοξικότητας, πριν το δοκιμάσουν σε ασθενείς της επαρχίας Hainan, που είχαν προσβληθεί από τα πλασμώδια P. Vivax και P. falciparum. Οι δοκιμές είχαν απόλυτη επιτυχία, αφού διαπιστώθηκε ταχεία εξαφάνιση των συμπτωμάτων (πυρετός και παράσιτα στο αίμα), κάτι που το φαρμακευτικό σκεύασμα χλωροκίνη (chloroquine), το μέχρι τότε δραστικότερο ανθελονοσιακό φάρμακο (κινίνο), δεν μπορούσε να πετύχει. Το συνηθισμένο θεραπευτικό σχήμα συνίσταται στη χορήγηση περίπου 3 g Αρτεμισινίνης (περί τα 50 mg/kg) σε μια περίοδο 3 έως 5 ημερών. Το παρασκεύασμα από την Αρτεμισία υπήρξε το δραστικότερο και το ταχύτερο σε δράση από έναν κατάλογο σχεδόν πέντε χιλιάδων παραδοσιακών φυτικών παρασκευασμάτων. Στη συνέχεια, ήταν απλώς θέμα χρόνου για την Tu Youyou να απομονώσει από το ψυχρό έγχυμα την φαρμακευτικώς δραστική ουσία την qing haο su (Αρτεμισινίνη). Στα πλαίσια του προγράμματος 523 εκτός από την καθαρή Αρτεμισινίνη, δοκιμάστηκαν πολλοί συνδυασμοί της με άλλα ανθελονοσιακά προϊόντα.
Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (WHO) σε συνεννόηση με τις φαρμακοβιομηχανίες Novartis και Sanofi-Aventis πέτυχε την παραγωγή συνδυαστικών φαρμάκων Aρτεμισινίνης σε εξαιρετικά χαμηλό κόστος που δεν λαμβάνει υπόψη το βιομηχανικό κέρδος. Ωστόσο, ακόμη και σήμερα το φάρμακο εξακολουθεί να θεωρείται σχετικά ακριβό, επειδή οι περιοχές του κόσμου που πλήττονται από την ελονοσία είναι πολλές, από τις πλέον φτωχές του κόσμου και ο αριθμός των ασθενών είναι μεγάλος. To παράγωγο φάρμακο Artesunate, το οποίο χορηγείται σε ασθενείς με ενδομυική ένεση, παράγεται στο εργοστάσιο Guilin Factory στην Κίνα και παρακολουθείται ως προς την ποιότητά του από την WHO.
Με σπόρους που προμηθεύει η Action for Natural Medicine (ANAMED) και το World Agroforestry (ICRAF) Centre αναπτύχθηκε ένα υβριδικό στέλεχος (Α3) αρτεμισίας που παράγει 20 φορές περισσότερη Aρτεμισινίνη. Στη Μοζαμβίκη η ICRAF συνεργάζεται με τη γνωστή Οργάνωση Γιατρών Χωρίς Σύνορα (Médecins sans frontières), η οποία σε συνεργασία με το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης εκπαιδεύει αγρότες να καλλιεργήσουν το φυτό και να αποξηράνουν τα φύλλα για να παρασκευάσουν τσάι αρτεμισινίνης, το οποίο βοηθάει σημαντικά στον ανθελονοσιακό αγώνα.
Τον Απρίλιο του 2013 η φαρμακευτική εταιρεία Sanofi ξεκίνησε ένα εργοστάσιο στην Ιταλία για την παραγωγή ανθελονοσιακών φαρμάκων σε μεγάλη κλίμακα με μια τροποποιημένη βιοσυνθετική μέθοδο για την παραγωγή του οξέος της Aρτεμισινίνης. Αναμένεται ότι το 2013 θα παραχθούν συνολικά 25 τόνοι και το 2014 55-60 τόνοι και στο κόστος της Aρτεμισινίνης που λαμβάνεται με εκχύλιση από την αρτεμισία. Αν και αυτό αναμένεται να επηρεάσει τους μικρούς παραγωγούς αρτεμισινίνης από τα φυτά, πιστεύεται ότι θα συντελέσει στη διατήρηση χαμηλής της τιμής του συνολικά παραγόμενου προϊόντος και θα βοηθήσει στη διάδοση της χρήσης της για θεραπευτικούς σκοπούς. Εδώ πλέον φαίνεται καθαρά η μεγάλη σημασία της βιομηχανικής βιοσυνθετικής παραγωγής και του ρόλου της χημικής βιομηχανίας στη διατήρηση των χαμηλών τιμών, ενώ σε αντίθετη περίπτωση μερικές χώρες και παραγωγοί θα μονοπωλούσαν τον κύκλο παραγωγής και οι τιμές θα ανέβαιναν ανάλογα με τη ζήτηση.
Η <<ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ>> ΚΑΙ Η ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΗΣ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΗΣ ΤΗΣ ΑΡΤΕΜΙΣΙΝΙΝΗΣ
Η ιστορία της Αρτεμισινίνης αποτελεί παράδειγμα επισημονικής έρευνας σε συνθήκες απολυταρχκού καθεστώτος με δογματικές πρακτικές και στέρηση του δικαιώμνατος των ερευνητών να δημοσιεύσουν τα αποτελέσματά τους. Στην περίπτωση αυτή η Αρτελισινίνη είχε ανακαλυφθεί από την Youyou Tu πριν από πολλά χρόνια αλλά δεν είχε δικαίωμα να την δημοσιεύσει σε επιστημονικό περιοδικό, με αποτέλεσμα η θεραπευτική της χρήση να . παραμένει άγνωστη . Αρκετά χρόνια μετά την ανακάλυψη της ανθελονοσιακής δράσης της Αρτεμισινίνης υπήρχαν περιορισμοί στη διακίνση της καθαρής ουσίας για περαιτέρω κλινικές μελέτες. . Τελικά το 1979 δημοσιεύθηκε η μελέτη στο περιοδικό Chinese Medical Journal (Qinghauosu Atimalarial Cordinating Rsearch Goup “Antimalaria studies on Qinghaosu “ Chin Medical Journal 92(12):811-816. Μέχρι τις αρχές του 1980 (όπως περιγράφει ο Yinh Lee που εργάζονταν στο ερευνητικό πρόγραμμα) οι επιστήμονες δεν αποδέχονταν το φάρμακο γιατί πίστευαν ο εξαιρετικά συνήθστος ενδοϋπεροξειδικός δεσμός στη δομή τη ένωσης την καθιστούσε μη ασφαλή για φαρμακευτική δράση, δηλαδή ευαίσθητη σε διάσπαση. Αργότερα θιεωρήθηκε ότι ακριβώς ο ενδοϋπεροξειδικός δεσμός πιθανόν να είναι αυτός που καθιστά την ένσωη ενεργή για ανθελονοσιακή δράση μέσω παραγωγής ελευθέρων ριζών και οξειδωτικών παραγώγων. Το 1990 επιστήμονες της πολυεθνικής εταιρείας Novartis ανακάλυψαν το άρθρο και εκτίμησαν ότι έχει αρκετές πιθανότητες να έχει φαρμακευτική δράση, και αγόρασαν την πατέντα από τους Κινέζους. Μετά από μελέτη ανέπτυξαν φαρμακευτική αγωγή με συνδυασμό των ουσιών Artemether και Lumefantrine, που αποτέλεσε την πρώτη συνδυαστική θεραπευτική αγωγή με Αρτεμισινίνη. Ο συνδυασμός αποδείχθηκε αρκετά χαμηλού κόστους και ικανής ανθελονοσιακής φαρμακευτικής ικανότητας . Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας που αναζητούσε αποτελεσματική και φθηνή φαρμακευτική αγωγή εναντίον της ελονοσίας σε πτωχές χώρες του Τρίτου Κόσμου, καθιέρωσε το συνδυασμό και η Αρτεμισινίνη αποδείχθηκε εξαιρετική ανακάλυψη φαρμάκου για την καταπολέμηση της ελονοσίας. Με βάση τα αποτελέσματα αυτά η Dr. Youyou Tu τιμήθηκε για την ανακάλυψή της και την ηρωική της έρευνα επί τόσα χρόνια για να τεκμηριώσει .την ανθελονοσιακή δράση. Η τιμή αυτή αποτελεί σημαντική ανταμοιβή για όλους τους επιστήμονες της Κίνας και ιδιαίτερα της Youyou Tu , η οποία παρά τις αντιξοότητες της «πολιτιστικής επανάσταση» εξεπλήρωσε τις υποχρεώσεις των επιστημόνων να ερευνούν και να ανακλύπτουν φάρμακα για το καλό της ανθρωπότητας.
Δείτε περισσότερα : Αρτεμισινίνη, Τμήμα Χημείας , ΕΚΠΑ, website, www.chem.uoa.gr, Χημική Ένωση του Μήνα, Ιούλιος-Αύγουστος, 2013, http://www.chem.uoa.gr/chemicals/chem_artemisinin.htm ]
